Bugün sosyal medyada bir arkadaşımın şu paylaşımı dikkatimi çekti:
“Ruh sükûnet içindeyken bile, zor günlere hazırlasın kendini; kaderin haksızlıkları karşısında, kendi iyilikleri ile güçlü kalsın.”
— Seneca, Epistulae Morales, II, 19, 6.
Seneca, benim de öteden beri ilgimi çeken Stoacılık okuluna mensup bir düşünür. Bu söz, bu okulun temel öğretilerinden birini yansıtıyor gibi görünüyor: Kişi, huzur ve refah içindeyken bile geleceğin getirebileceği zorluklara karşı kendini hazırlamalıdır.
Ancak alıntının son kısmı kulağa biraz eğreti geliyor: “Kendi iyilikleri ile güçlü kalsın.”
Bu izlenim üzerine biraz iz sürdüm. Kitap Türkçeye Jaguar Kitap tarafından çevrilmiş. Çeviride bu cümle 18. mektubun 6. kısmında yer alıyor (kitabın 82. sayfası). Yani eğer başka bir çeviriden değilse bu atıfta bir hata var gibi: II, 19, 6 değil; 18, 6 olmalı.
Doç. Dr. Türkan Uzel kitabı Latince aslından (Ad Luciluim Epistulae Morales) Türk Tarih Kurumu için 1992 yılında tercüme etmiş, Jaguar Kitap bazı düzenlemelerle 2018’de yeniden yayımlamış.
Bu ifadenin İngilizce çeviride nerede geçtiğine baktım. 18. mektubu ilk cümleden itibaren takip edince aradığımı buldum:
“It is precisely in times of immunity from care that the soul should toughen itself beforehand for occasions of greater stress, and it is while Fortune is kind that it should fortify itself against her violence.”
— Moral Letters to Lucilius by Seneca, trans. Richard M. Gummere,
Letter 18: On festivals and fasting, 6.
Burada Türkçe metnin İngilizce’dekinden anlam bakımından biraz farklı olduğunu görüyoruz.
İngilizce metni aşağı yukarı şu şekilde çevirebilirim:
“Tam da tasadan uzak olduğu anlarda ruh, kendisini daha büyük zorluklara karşı hazırlamalı; feleğin yüzüne güldüğü zamanları onun gazabına karşı savunmasını güçlendirmek için değerlendirmelidir.”
Latince bilmediğim için aslına bakıp kontrol edemiyorum ama sanki bu hali Stoa felsefesinin yukarıda sözünü ettiğim öğretisine daha yakın gibi, ne dersiniz?
O Fortuna
velut luna
statu variabilis
Hukukçu. Yazılım geliştirici. Kaer Morhen muhafızı. ABD’de yaşıyor.